جمعه سیاه – مشکی رنگ عشقه !!!

شهروندان خارج از ایران قطعا با واژه Black Friday یا جمعه سیاه آشنا هستند. نامی که در داخل کشور ما چندان شناخته شده نیست البته در سالیان اخیر شرایط متفاوت گشته است. در این پست درباره این روز صحبت خواهیم کرد و اینکه چه اثری بر روی بازار خواهد داشت و آیا روزی چنین مناسبتی را به شکل واقعی اش در ایران خواهیم داشت؟

جمعه سیاه معنایش چیست ؟!
در اصل Black Friday یا جمعه سیاه اصطلاحا روزی است که مردم امریکا بعد از روز شکرگذاری یا Thanksgiving که آخرین پنجشنبه ماه نوامبر است، نامگذاری کرده اند. این روز سرآغاز خریدهای کریسمس بوده ( شبیه به خریدهای نزدیک به پایان سال و عید ما ) و روز تعطیلی نیست اما با توجه به سنت هایی که کشورهای آمریکای شمالی از قبل داشته اند، کارمندان ادارات این اجازه را پیدا می کنند که در این روز به خریدهای خود بپردازند. بسیاری از افراد از ساعات اولیه صبح منتظر در جلوی فروشگاه ها می مانند تا به محض آغاز به کار فروشگاه ها خریدهای خود را انجام داده و تا قبل از پایان شب تمامی وسایل لازم را خریداری کنند.

حالا چرا جمعه سیاه و مثلا قرمز نه؟
دلایل مختلفی برای این امر مطرح می شود. یکی از دلایلی که از آن نام می برند مربوط به پلیس آمریکاست. سازمان پلیس فیلادلفیا در دهه ۱۹۵۰ تا دهه ۶۰ در توصیفی از روز ازدحام و ترافیک غیرقابل کنترل مربوط به حراج های پس از روز شکرگذاری از این اصطلاح استفاده کرد. پلیس که مسئولیت کاری دشوار و وقت گیری در کنترل و رتق و فتق ترافیک و درگیری های ناشی از ازدحام و یورش مردم به فروشگاه ها و خیابان ها برای خرید داشت، جمعه پس از روز شکرگذاری جز دردسر و سیاهی و سردرد ارمغانی  برایش نداشت و به همین خاطر نام«جمعه سیاه» را به این روز اختصاص داد. پس از آن نیز نخستین بار در سال ۱۹۶۶ فروشگاهی واقع در فیلادلفیا که به کلکسیون ¬دارها تمبر می فروخت از این عنوان برای تبلیغات استفاده کرد.
دلایل دیگری نیز در این باره مطرح است. فروشگاه ها و مغازه ها برنامه ریزی دارند که بر مبنای آن  کلاهای خود را از اول سال می فروشند و به زمانی از سال که می رسند دیگر هر چه بفروشند، فقط برایشان سود حساب می شود.انها در این روز خط قرمز فروش را رد کرده اند و وارد خط سیاه شده اند. اسم بلک فرایدی(جمعه سیاه) از این تئوری گرفته شده است. یعنی فروشگاه ها و خرده فروش ها تا نوامبر فروش کرده اند و وارد سود خالص شده اند. چون در ۱۱ ماه قبل فروشندگان دغدغه فروش را پشت سر گذاشته اند به همین دلیل حراج های فوق العاده با تخفیف های ۱۰ درصد تا ۸۰ درصد برگزار می شود.این فروش تا روز کریسمس سود خالص حساب می شود.

با این تفاسیر دلیل مشهور شدن این روز چیست؟
در Black Friday اجناس فروشگاه ها تخفیف های عمده ای می خورند. برای مثال شما می توانید یک سینمای خانگی را با نصف قیمت روز قبل خریداری کنید. این تخفیف هم شامل وسایل الکترونیکی و هم غیر الکترونیکی است.  از نظر روانشناسی و علم بازاریابی تکنیک هایی که فروشنده ها در این روز به کار می برند باعث می شود آن ها فروش فوق العاده ای داشته باشند.

فروشنده ها با فروش بسته های کالا یا Bundle، خریداران را به خرید کالاهایی غیرجذاب نیز تشویق می کنند. برای مثال در یک بسته شامل ۵ کالا، سه کالا مورد نظر خریدار بوده و با توجه به اینکه این بسته شامل تخفیف ۵۰ درصدی می شود، خریدار ترجیح می دهد آن را تهیه کرده و در نتیجه دو کالایی که ممکن است فروش کمتری داشته باشد در این وضعیت به فروش می رسد.
به واسطه فروش فوری که در این روز ایجاد می شود به خریداران این حس القا می گردد که باید به سرعت خرید خود را انجام داده و اگر این کار را نکنند چیزی را از دست می دهند. این سبک از بازاریابی را  شاید در بسیاری از شعارهای تبلیغاتی دیده اید که به شما می گویند تنها ۵ روز برای شرکت در مسابقه فرصت دارید یا تنها تعداد محدودی از این جنس باقی مانده و شما فرصت کمی برای خرید آن دارید. این سبک از بازاریابی باعث ایجاد یک نوع هیجان در خریدار شده و وی را ترغیب به خرید محصول می کند. این خاصیت در Black Friday به خوبی دیده می شود، چون خریدار تنها از صبح تا قبل از شب فرصت خرید داشته و این فرصت محدود به وی القا می کند که حتما باید خریدی را انجام داده در غیر اینصورت ضرر می کند. شاید اگر به جای Black Friday یک هفته این اتفاق می افتاد صف های فروشگاه ها و خرید افراد اینقدر زیاد نمی شد.

اما با توجه به اینکه بسیاری از فروشگاه ها در این روز با تخفیف بسیار محصولات خود را عرضه می کنند، رقابت نقش مهمی را ایفا می کند. در اینجا بحث احترام به مشتری مطرح می شود. مشتری ترجیح می دهد از فروشگاهی خرید خود را انجام دهد که ارزش افزوده ای حتی کوچک در اختیار وی قرار گیرد. دادن اشانتیون رایگان محصولات یا حتی دادن یک لیوان قهوه به مشتری می تواند به وی حس خوبی القا کرده و سبب شود از همان فروشگاه خریدهای خود را انجام دهد. در فروشگاه های اینترنتی نیز سعی می کنند با دادن گیفت کارت های جانبی در کنار خریدهای با تخفیف، مزیت رقابتی نسبت به فروشگاه های مشابه ایجاد کنند.

جمعه سیاه وطنی
این رسم که از آمریکای شمالی آغاز شد امروزه در بسیاری از بخش های دنیا رایج گشته و کاربران چه به صورت فیزیکی و یا چه صورت مجازی می توانند خریدهای خود را با تخفیف انجام دهند. اما تا به حال چنین رسمی در ایران نبوده و عموما روز مشخصی جهت عرضه با تخفیف کالاها در نظر گرفته نشده است. البته ۲ سالی می شود که فروشگاه های اینترنتی ایرانی نیز به این سمت حرکت کرده اند هر چند هنوز درصد حراج و اجناس مورد فروش در این روز با سایر کشورها خیلی فاصله دارد اما تلاش هایی از سوی این فروشگاه ها صورت گرفته.